ΠΕΛΑΣΓΟΙ

ΠΕΛΑΣΓΟΣ  17-10-2016 

Γενάρχης των Πελασγών αναφέρεται ο Πελασγός. Με τ’ όνομά του συνδέθηκαν πολυάριθμοι θρύλοι και παραδόσεις.
Σύμφωνα με μια απ’ αυτές, ο Πελασγός ήταν ο πρώτος άνθρωπος που αναδύθηκε απ’ τη γη κι έγινε έτσι γενάρχης των ανθρώπων. Στην Αρκαδία, όπου υπήρχε αυτή η παράδοση, πίστευαν ότι γιος του Πελασγού απ’ τη νύμφη Κυλλήνη ή την Ωκεανίδα Μελιβοία, ήταν ο Λυκάων, ο μυθικός βασιλιάς της Αρκαδίας. Αυτή ονομάστηκε στην αρχή Πελασγία, απ’ το όνομα του γενάρχη της.
Ο Πελασγός αναφερόταν και ως ιδρυτής του Άργους της Πελοποννήσου, γιος του Αγήνορα και πατέρας της Λάρισας.
Ακόμα έλεγαν πως ήταν γιος του Ποσειδώνα και της νύμφης Λάρισας, αδελφός του Αχαιού και του Φθίου.
Άλλες παραδόσεις αναφέρουν ότι ήταν ο μυθικός γενάρχης των Πελασγών της Θεσσαλίας ή ότι ήταν γιος του Αιρέστορα κι εγγονός του Έκβασου, οικιστή της Παρρασίας, στην Αρκαδία.
 Σύμφωνα με τον Παυσανία ήταν ο γενάρχης των βασιλέων της Αρκαδίας. Ήταν αυτός που δίδαξε στους Πελασγούς να φτιάχνουν καλύβες και να επεξεργάζονται τα δέρματα των ζώων για να τα φοράνε σαν ρούχα. Όπως μάλιστα αναφέρει βασίλεψε σε λαό που ζούσε σε καλύβες.

Παυσανίας:  Βιβλίο 8, κεφάλαιο 1, τμήμα 4, γραμμή 1
«[4]… φασί δέ Ἀρκάδες ὡς Πελασγός γένοιτο ἐν τῇ γῇ ταύτῃ πρῶτος. Εἰκός δέ ἔχει τοῦ λόγου καί ἄλλους ὁμοῦ τῷ Πελασγῷ μηδέ αὐτόν Πελασγόν γενέσθαι μόνον: ποίων γάρ ἂν καί ἦρχεν ὁ Πελασγός ἀνθρώπων; μεγέθει μέντοι καί κατά ἀλκήν καί κάλλος προεἶχεν ὁ Πελασγός καί γνώμην ὑπέρ τούς ἄλλους ἦν, καί τούτων ἕνεκα αἱρεθῆναί μοι δοκεῖ βασιλεύειν ὑπ’ αὐτῶν. Πεποίηται δέ καί Ἀσίῳ τοιάδε ἐς αὐτόν: Ἀντίθεον δέ Πελασγόν εν ὑψικόμοισιν ὄρεσσι γαῖα μέλαιν’ ἀνέδωκεν, ἵνα θνητῶν γένος εἴη. (Άσιος άγνωστη θέση)
[5] Πελασγός δέ βασιλεύσας τοῦτο μέν ποιήσασθαι καλύβας ἐπενόησεν, ὡς μή ῥιγοῦν τε καί ὕεσθαι τούς ἀνθρώπους μηδέ ὑπό τοῦ καύματος ταλαιπωρεῖν: τοῦτο δέ τους χιτῶνας τούς ἐκ τῶν δερμάτων τῶν οἰῶν, οἷς καί νῦν περί τε Εὔβοιαν ἔτι χρῶνται καί ἐν τῇ Φωκίδι ὁπόσοι βίου σπανίζουσιν, οὗτός ἐστιν ὁ ἐξευρών καί δή καί τῶν φύλλων τα ἔτι χλωρά καί πόας τε καί ῥίζας οὐδέ ἐδωδίμους, ἀλλά καί ὀλεθρίους ἐνίας σιτουμένους τους ἀνθρώπους τούτων μέν ἔπαυσεν ὁ Πελασγός:
[6] ὁ δε τόν καρπόν τῶν δρυῶν οὔτι που πασῶν, ἀλλά τας βαλάνους τῆς φηγοῦ τροφήν ἐξεῦρεν εἶναι. παρέμεινέ τε ἐνίοις ἐς τοσοῦτο ἀπό Πελασγοῦ τούτου ἡ δίαιτα, ὡς καί τήν Πυθίαν, ἡνίκα Λακεδαιμονίοις γῆς τῆς Ἀρκάδων ἀπηγόρευεν ἅπτεσθαι, καί τάδε εἰπεῖν τά ἔπη: πολλοί ἐν Ἀρκαδίῃ βαλανηφάγοι ἄνδρες ἔασιν, οἵ σ’ ἀποκωλύσουσιν: ἐγώ δέ τοι οὔ τι μεγαίρω. Πελασγοῦ δέ βασιλεύοντος γενέσθαι καί τῇ χώρᾳ Πελασγίαν φασίν ὄνομα. )Παυσανία Αρκαδικά)

Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Πελασγός

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ για τον χάρτη: Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα στη Σαντορίνη, ο διασωθείς πολιτισμός της νήσου και των λοιπών νήσων του Αιγαίου, ήταν Κρητικο-Μυκηναϊκός, δηλαδή Αργο-Αρκαδικός-Πελασγικός. Επομένως οι Πελασγοί είχαν εξαπλωθεί ως πρωτοέλληνες σε ολόκληρο το Αιγαίο και τα Μικρασιατικά παράλια.

ΠΕΛΑΣΓΟΙ

Το όνομα Πελασγοί χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, οι οποίοι αναφέρονταν στους πληθυσμούς αυτούς που θεωρούσαν προγόνους των Ελλήνων ή ως ανθρώπους που βρέθηκαν πριν από τους Έλληνες σε μέρη που σήμερα αποτελούν την Ελλάδα. Κάποιοι, κυρίως μεταγενέστεροι, το χρησιμοποιούν όμως και για να περιγράψουν αμιγώς ελληνικούς πληθυσμούς. Σύγχρονοι ιστορικοί, αρχαιολόγοι και γλωσσολόγοι έχουν προσπαθήσει να συνδέσουν τους «Πελασγούς», έναν όρο με μάλλον ασαφές περιεχόμενο, με διάφορους υλικούς πολιτισμούς, γλωσσολογικές ομάδες κ.λ.π. αλλά πρόκειται περί άλυτου «προβλήματος». Οι συνεχείς επεξεργασίες των ελληνικών παραδόσεων και μύθων καθιστούν δύσκολο το διαχωρισμό σαφών «αναμνήσεων ιστορικών γεγονότων» και μυθοπλασίας όσον αφορά τις πληροφορίες που δίνουν οι αρχαίοι συγγραφείς για τους Πελασγούς.^[1]
Περιοχές όπως η Θεσσαλία και η Αττική θεωρούνταν παραδοσιακά ως περιοχές στις οποίες κατοικούσαν Πελασγοί. Γενάρχης των Πελασγών αναφέρεται ο Πελασγός. Με τ’ όνομά του συνδέθηκαν πολυάριθμοι θρύλοι και παραδόσεις.

Ιστορικές μαρτυρίες

Περί των Πελασγών έχουν αφήσει μαρτυρίες πολλοί αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς από τους μυθικούς χρόνους. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι: Ησίοδος, Όμηρος, Έφορος, Στράβων, Σκύμνος, Ηρόδοτος,Μενεκράτης, Παυσανίας, Θουκυδίδης, Ευριπίδης, Αισχύλος, Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, Αντικλείδης, καθώς και ο Πλάτων.

Ο Όμηρος περιγράφει τον Αχιλλέα να προσεύχεται στον Δωδώνιο Δία σαν τον αρχέγονο Θεό των Πελασγών: «Βασιλέα Ζευ, φώναξε, Άρχοντα της Δωδώνης, θεέ των Πελασγών, που κατοικούν μακριά, που έχεις τη χειμωνιάτικη Δωδώνη κάτω από την εξουσία σου, όπου οι Ιερείς σου οι Σελλοί κατοικούν γύρω σου με τα πόδια τους άπλυτα και τα καταλύματά τους πάνω στο έδαφος^[2].»

Οι αναφορές των παραπάνω ακολουθούν κατά περιοχή εξάπλωσης των Πελασγών.

Τόποι στους οποίους αρχαίοι συγγραφείς ανέφεραν ότι κατοικούσαν Πελασγοί

Πελοπόννησος
Ξεκινώντας από την Ελληνική Μυθολογία, ο Ησίοδος παραδίδει την παράδοση ότι πρώτος κάτοικος της Αρκαδίας ήταν ο Πελασγός, ο δε Έφορος ότι όλοι οι Πελασγοί είναι αρκαδικής καταγωγής, σημείο που αναφέρει ο Στράβων ^[3]. Ο δε Παυσανίας συμπληρώνει πως την εποχή που βασίλευε ο Πελασγός, όλη η Πελοπόννησος λεγόταν Πελασγία ή Αχαϊκόν Άργος. Ο δε Διονύσιος Αλικαρνασσεύς διατρανώνει: «των Πελασγών το γένος εκ Πελοποννήσου το αρχαίον» (Ι 17). Αλλά και ο Ευριπίδης στο έργο του «Αρχέλαος» αναφέρει πως «όταν ο Δαναός ήλθε στο Άργος κι έκτισε την πόλη του Ινάχου, και ενώ οι κάτοικοι λέγονταν «Πελασγιώται» εκείνος τους όρισε με νόμο αυτοί σε όλη την αρχαία Ελλάδα να λέγονται Δαναοί«. Επίσης, ο Ηρόδοτος σημειώνει πως «όσο καιρό οι Ίωνες κατοικούσαν στη Πελοπόννησο στη περιοχή της σημερινής Αχαΐας, πριν ακόμη να έλθουν ο Δαναός και ο Ξούθος ονομάζονταν Πελασγοί Αιγιαλείς και που έλαβαν τελικά το όνομα Ίωνες από τον Ίωνα του Ξούθου»^[4]. Τέλος, ο Στράβων αναφέρει ότι ο Αισχύλος στις «Ικέτιδες», καθώς και στις «Δαναΐδες» αναφέρεται στη καταγωγή των Πελασγών από το Άργος (Ε κεφ. Β).

Αττική
Ο Ηρόδοτος αναφέρει την ύπαρξη Πελασγικού έθνους στην Αττική^[5] και συμπληρώνει πως όταν ο Κροίσος θέλησε να μάθει ποιοι Έλληνες είναι οι πιο ισχυροί, βρήκε πως πρώτοι ήταν οι Λακεδαιμόνιοι και μετά οι Αθηναίοι, οι πρώτοι από τη φυλή των Δωριέων και οι δεύτεροι από των Ιώνων. «Πράγματι αυτοί οι λαοί ήσαν οι πλέον εξέχοντες, οι δεύτεροι μεν καταγωγής Πελασγικής, οι πρώτοι δε καταγωγής ελληνικής»*.
(*) Για τη διάκριση πελασγική – ελληνική, δείτε παρακάτω

Φθία – Φθιώτιδα
Στους Πελασγούς της Φθίας αναφέρεται ο Στράβων. Εκεί, μεταξύ άλλων περιοχών, ζούσαν Πελασγοί και κατονομάζει τη μία από τις τέσσερις πόλεις του κράτους Πηλέα – Αχιλλέα, το οποίο συμπίπτει με τη σημερινή Ανατολική – Βορειανατολική Φθιώτιδα και τμήματα των σημερινών νομών Λαρίσης και Μαγνησίας, το Πελασγικόν Άργος, την αποκαλούμενη αργότερα Κρεμαστή Λάρισα (σημερινή κωμόπολη Πελασγία) στην περιοχή που εκτείνονταν από «τη Θεσσαλία μεταξύ των εκβολών του Πηνειού και των Θερμοπυλών μέχρι της ορεινής χώρας σε όλη την έκταση της Πίνδου, αφού οι Πελασγοί ήταν κυρίαρχοι των τόπων αυτών» και ιδιαίτερα πως είχαν επεκταθεί «προπάντων μεταξύ των Αιολέων που ήταν ανά τη Φθία και τη Θεσσαλία.»^[6]
Σημειώνεται, όμως, ότι αργότερα, κατά τους ιστορικούς χρόνους, το νότιο τμήμα της Θεσσαλίας μεταξύ Λάρισας και Φερών διατηρούσε το όνομα Πελασγιώτις.

Ήπειρος
Στην Ιλιάδα, αναφέρεται στην προσευχή του Αχιλλέα ο Ζευς, ο οποίος προσφωνείται βασιλιάς της Δωδώνης και των Πελασγών. ^[7]
Η Ήπειρος και ιδιαίτερα η Δωδώνη αποτελούσε το κέντρο των Πελασγών. Ο Στράβων μνημονεύει τον Ησίοδο, ο οποίος είχε αποκαλέσει τη Δωδώνη ως το Πελασγών έδρανο (fr.225). Εδώ υπήρχε και το μέγα ιερό του Δωδωναίου Διός, το περίφημο ομώνυμο μαντείο καθώς και ένα από τα αρχαιότερα θέατρα του ελλαδικού χώρου.

Μακεδονία
Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Αισχύλου στο έργο Ικέτιδες (250), όπου ο Βασιλιάς Πελασγός αναφέρει: «Του γηγενούς Παλαίχθονος είμαι εγώ γιος, ο Πελασγός, που κυβερνώ τη χώρα. Και αφού είμαι ο βασιλιάς επόμενο είναι να πάρουν από μένα τ΄ όνομά τους οι Πελασγοί που κατοικούν τη χώρα. Όλη αυτή που τη διασχίζει ο αγνός Στρυμόνας στη δυτική πλευρά του. Και τη χώρα των Περραιβών ακόμη εξουσιάζω και όσα μέρη είναι πέρα από την Πίνδο και της Δωδώνης τα βουνά. Τα σύνορά μου ορίζει η θάλασσα«^[8].

Σαμοθράκη
Κατά τον Ηρόδοτο, «τη Σαμοθράκη κατοικούσαν παλαιότερα Πελασγοί». ^[9]. Από τους Πελασγούς προέρχονται τα Καβείρια μυστήρια.

Ίμβρος – Λήμνος
Ο Ηρόδοτος, αναφερόμενος στον 5ο αιώνα π.Χ., σημειώνει τόσο για την Ίμβρο όσο και για τη Λήμνο, ότι την εποχή εκείνη και τα δύο αυτά νησιά τα κατοικούσαν ακόμα οι Πελασγοί^[10].

Λέσβος
Και η Λέσβος κατά τον Στράβωνα, (Ε, κεφ.Β΄), λεγόταν Πελασγία, που σαφώς σημαίνει ότι κατοικείτο από Πελασγούς.

Κυκλάδες
Κατά την Περσική εκστρατεία, ο Ηρόδοτος αναφέρει πως οι Κυκλάδες πρόσφεραν 17 πλοία συμπληρώνοντας ότι «και αυτοί ήταν λαός Πελασγικός που αργότερα όμως ονομάσθηκαν Ίωνες» ^[11].

Κρήτη
Για τους Πελασγούς στην Κρήτη παραδίδεται από τον Όμηρο, στην Οδύσσεια (Τ 175) η παρουσία των «δίων Πελασγών«. ^[12]
Ελλήσποντος
Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως στον Ελλήσποντο πελασγικές εγκαταστάσεις υπήρχαν στις περιοχές Πλακία και Σκυλάκη και πως οι Πελασγοί αυτοί του Ελλησπόντου προέρχονταν από την Αττική^[13].

Μικρά Ασία
Ο Όμηρος στην Ιλιάδα χαρακτηρίζει τους γείτονες των Κιλίκων της Τρωάδας Πελασγούς και συγκεκριμένα αναφέρει πως «ο Ιππόθοος οδηγούσε τα φύλα των κονταρομάχων Πελασγών αυτών που κατοικούσαν στην εύφορη Λάρισσα^[14]. Ο δε Μεκράτης ο Ελαΐτης θεωρεί τους Πελασγούς κατοίκους όλης της Ιωνικής παραλίας: «την παραλίαν την νυν Ιωνικήν πάσαν από Μυκάλης αρξαμένην υπό Πελασγών οικείσθαι πρότερον«. Ακόμη όμως και ο Ηρόδοτος επισημαίνει για τους Αιολείς πως «στους παλαιότερους χρόνους και αυτοί λέγονταν Πελασγοί».

Κύπρος
Και για την Κύπρο ο Ηρόδοτος αναφέρει πως είχαν μεταναστεύσει εκεί Πελασγοί από την Αρχαία Αθήνα, τη Σαλαμίνα, την Κύθνο και από την Αρκαδία^[15]. Μάλιστα ο Βασιλιάς της Τεγέας, Αγαπήνωρ, ήταν ο ιδρυτής της Πάφου. Η δε κυπριακή διάλεκτος ομοιάζει με την αρκαδική, εξ ου και γίνεται λόγος για την αρκαδοκυπριακή διάλεκτο ή Νότια Αχαϊκή, διάλεκτο των αρχαίων ελληνικών. Επίσης κατά την παράδοση, ο Αιακίδης Τεύκρος με μερικούς Τρώες αιχμαλώτους ήταν εκείνος που έκτισε τη Σαλαμίνα της Κύπρου.

Ετρουρία
Ο Αθηναίος Αντικλείδης, Αλεξανδρινός ιστορικός, παραδίδει κατά μαρτυρία του Στράβωνα (E κεφ.B) πως οι Πελασγοί εκείνοι που ζούσαν στη Μακεδονία και στην Αττική ήταν εκείνοι που κατοίκησαν και στα γύρω από την Ίμβρο και τη Λήμνο μέρη και πως μερικοί απ’ αυτούς υπό τον Λύδο τον Τυρρηνό μετανάστευσαν στην Ιταλία, που απετέλεσαν και στη συνέχεια το έθνος των Τυρρηνών ή Ετρούσκων.

Σκιάθος
Σύμφωνα με διάφορες ιστορικές πηγές οι Πελασγοί ήταν οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού. Μάλιστα έχει βρεθεί και οικισμός τους στον Ξάνεμο στην πλαγιά Κεφάλα.

Πηγές